Babia góra

Informacje o Babiej Górze

Babia Góra (słow. Babia hora) – masyw górski w Paśmie Babiogórskim należącym do Beskidu Żywieckiego w Beskidach Zachodnich (według słowackiej terminologii są to Oravské Beskydy). Najwyższym szczytem jest Diablak (1725 m, według Geoportalu 1722,9, niem. Teufelspitze, czyli Diabelski Szczyt), często nazywany również Babią Górą, jak cały masyw. Jest najwyższym szczytem Beskidów Zachodnich i poza Tatrami najwyższym szczytem w Polsce, drugim co do wybitności (po Śnieżce). Zaliczany jest do Korony Gór Polski.

Pochodzenie nazwy i legendy

Pochodzenie nazwy Babia Góra tłumaczą liczne legendy ludowe. Jedna z nich mówi, że jest to kupa kamieni wysypanych przed chałupą przez babę – olbrzymkę, według innej to kochanka zbójnika, która skamieniała z żalu widząc, jak niosą jej zabitego ukochanego. Według innych legend nazwa góry pochodzi od tego, że w jaskiniach pod tą górą zbójnicy ukrywali swoje branki. Nazwa może też mieć powiązanie z niektórymi znaczeniami słowa baba (rodzaj ciasta lub kamienny posąg kultowy). Wysokość i wybitność masywu Babiej Góry sprawiła, że w XIX w. nadano jej nazwę Królowej Beskidów, z powodu bardzo zmiennej pogody nazywana też była Matką Niepogód lub Kapryśnicą, a ostatnio mieszkańcy Orawy nazywają ją także Orawską Świętą Górą

Topologia

Masyw Babiej Góry rozciąga się od Przełęczy Jałowieckiej Północnej po przełęcz Krowiarki. Wyróżniają się w nim dwa wybitne wierzchołki; Diablak i Mała Babia Góra (1517 m), ale w głównej grani topografowie wyróżniają jeszcze wiele pomniejszych wierzchołków, grzbietów i przełęczy. W kierunku od zachodu na wschód są to:

  • Jałowcowy Garb (1017 m),
  • Przełęcz Jałowiecka Południowa (993 m),
  • Mała Babia Góra (inaczej zwana Cylem, 1517 m),
  • Niższy Cyl (ok. 1490 m),
  • przełęcz Brona (1408 m),
  • Złotnica,
  • Kościółki (1620 m),
  • Lodowa Przełęcz (1606 m),
  • Pośredni Grzbiet,
  • Diablak (1725 m),
  • Siodło Bończy,
  • Gówniak (inaczej Wołowe Skały, 1617 m),
  • Kępa (1521 m),
  • Sokolica (1367 m).
Granią masywu biegnie Wielki Europejski Dział Wodny, a jej częścią zachodnią po Diablaka granica polsko-słowacka. Północne stoki masywu Babiej Góry ograniczone są przez dwa potoki: Jałowiecki Potok spływający spod Jałowieckich Przełęczy (Północnej i Południowej) oraz potok Jaworzynka spływający spod przełęczy Krowiarki. Łączą się one we wsi Zawoja w tzw. Widłach, tworząc rzekę Skawicę. Całe północne stoki masywu znajdują się w obrębie polskiej miejscowości Zawoja[4]. Od strony południowej i wschodniej sytuacja jest bardziej skomplikowana. Tam masyw Babiej Góry ciągnie się od Półgórzanki na zachodzie po potoki Syhlec i Zubrzyca na wschodzie, a od dolnej części masywu aż po Czarną Orawę i Jezioro Orawskie ciągną się trzy niskie i długie grzbiety należące do Działów Orawskich: Dział Rabczycki, Dział Lipnicki i Dział Zubrzycki. Od tej strony stoki Babiej Góry należą do dwóch słowackich miejscowości – Orawska Półgóra i Rabczyce oraz czterech polskich: Lipnica Wielka, Kiczory, Lipnica Mała i Zubrzyca Górna. Wysokość względna Babiej Góry wynosi dla stoków południowych 900 metrów, a dla północnych 1100 metrów i jest największą poza Tatrami w Polsce. Babia Góra przewyższa otaczające ją szczyty o około 200–600 metrów. Cechuje ją również duża izolacja (duża odległość od innych gór porównywalnej lub większej wysokości)

Przyroda

Na Babiej Górze występuje 106 gatunków wątrobowców, w tym 20 podlegających ochronie. Jeden z nich to endemit europejski (Scapania helvetica), 8 to gatunki rzadkie i bardzo rzadkie. Flora mchów liczy 279 gatunków. Wśród nich jest 80 gatunków chronionych, 11 znajdujących się na „Czerwonej liście mchów zagrożonych w Europie”, 34 na „Czerwonej liście mchów zagrożonych w Polsce”. Wśród roślin naczyniowych naliczono 626 gatunków. Występują tu 23 gatunki ściśle chronione i 33 podlegające ochronie częściowej. 20% stanowią gatunki górskie, co świadczy o wysokogórskim charakterze tego masywu. Flora jest w dużym stopniu naturalna: 90% to gatunki rodzime, 7% stanowią gatunki obcego pochodzenia, ale dawno przybyłe (archeofity). Z rzadkich w Polsce gatunków roślin występują m.in. tojad morawski, wyblin jednolistny, rogownica alpejska, okrzyn jeleni, zimoziół północny, turzyca pchla, tocja alpejska, gnidosz Hacqueta. 4 z nich znajdują się w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. W 1954 w masywie Babiej Góry (wraz ze szczytem Diablak) utworzono Babiogórski Park Narodowy. W uznaniu cennych walorów przyrodniczych, a zwłaszcza dobrze wykształconych i zachowanych pięter roślinności, Babiogórski Park Narodowy został wpisany w 1977 przez UNESCO na listę światowych rezerwatów biosfery.

Historia

Dawniej na licznych polanach wytworzonych w lasach Babiej Góry wypasano owce, zaś w najwyższych, naturalnie bezleśnych partiach (w piętrze halnym) – woły. Dla powiększenia pastwisk wycięto znaczne ilości kosodrzewiny. Po utworzeniu parku narodowego wypasu zakazano, a wiele polan zarosło lasem. Kosodrzewina odnowiła się i zajmuje znaczne obszary. Obecnie wypasa się owce jeszcze tylko na polanie Liniarka i Hali Śmietanowej Lipnickiej, nad Czarną Orawą w Lipnicy Wielkiej oraz w słowackim Bobrowie. W 1995 roku gminy po polskiej i słowackiej stronie Babiej Góry utworzyły Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich, którego celem jest zachowanie ludowej kultury, folkloru i tradycji tego obszaru i mieszkających tu Babiogórców (Górali Babiogórskich), a także rozwój turystyki pod Babią Górą.